Kontraktimi i jashtëm i Problemeve të Evropës: Si Zgjidhjet Bilaterale Minojnë Federalizmin dhe Zgjerimin Evropian

Italia dhe Shqipëria: Një zgjidhje cinike për azilin

Marrëveshja mes Italisë dhe Shqipërisë, aktualisht në qendër të një debati të ashpër, ilustron më së miri anët më të këqija të kësaj prirjeje. Kryeministrja italiane Giorgia Meloni e ka promovuar këtë marrëveshje si një zgjidhje të guximshme ndaj presioneve migratore të vendit, duke ngritur qendra azili në Shqipëri për të përpunuar aplikimet jashtë kufijve të Italisë. Në bazë të kësaj marrëveshjeje dypalëshe, migrantët e kapur gjatë rrugës për në Itali transferohen në qendrat në Shqipëri nëse plotësojnë kritere specifike:

• Ata duhet të vijnë nga vende që klasifikohen si "të sigurta" nga qeveria, ku individët supozohet se nuk kanë nevojë për mbrojtje ndërkombëtare; dhe

• Nuk duhet të i përkasin grupeve vulnerabël si minorët e pashoqëruar, gratë dhe individët me probleme shëndetësore ose të moshës, siç parashikohet nga Direktiva e BE-së për Kushtet e Pritjes (2024/1346/BE).

Marrëveshja kryesisht synon migrantë meshkuj të rritur, të cilët supozohet se i nënshtrohen një procedure të shpejtë azili prej 28 ditësh. Kërkesat e miratuara për azil përfundojnë me transferimin në Itali, ndërsa refuzimet çojnë në deportim nga Shqipëria drejt vendeve të tyre të origjinës. Raportet tregojnë se këto qendra, të financuara me 67.5 milionë euro — vetëm një pjesë e vogël e 680 milionë eurove të parashikuara për pesë vitet e ardhshme — janë të pajisura dobët për të menaxhuar fluksin e aplikuesve dhe përballen me pasiguri ligjore që mund të kërkojnë qartësim nga Gjykata Evropiane e Drejtësisë.

Përtej dështimeve logjistike, plani duket të jetë një përpjekje cinike për të qetësuar votuesit anti-emigracion, dhe jo një zgjidhje e zgjuar. Duke deleguar procesin e azilit, Meloni e largon problemin nga sytë, duke vendosur një precedent të rrezikshëm njëanësor që minon aftësinë kolektive të BE-së për të adresuar sfidat e migracionit në mënyrë efektive.

Strategjia e dyfishtë e Danimarkës: Kosova dhe Ruanda

Qasja e Danimarkës ndaj kontraktimit të jashtëm penal, ndonëse më pak e raportuar në nivel ndërkombëtar, është po aq shqetësuese. Në vitin 2021, Danimarka nënshkroi një marrëveshje për të dërguar 300 të burgosur — të dënuar në Danimarkë dhe të destinuar për deportim — në Kosovë. Në ndryshim nga marrëveshja Itali-Shqipëri, marrëveshja e burgjeve mes Danimarkës dhe Kosovës nuk fokusohet eksplicitësisht në “shfrytëzimin” e problemeve shoqërore, por adreson një kategori të ngushtë të të burgosurve të deportueshëm. Megjithatë, shqetësimet kryesore mbeten.

Si mundet sistemi ligjor danez të monitorojë dhe mbështesë një sistem qindra kilometra larg, duke siguruar të njëjtat standarde të kujdesit dhe të drejtave të njeriut për të burgosurit? Ky kontraktim i jashtëm i drejtësisë dhe eksportimi i të burgosurve është thjesht një zgjidhje e përkohshme për të shmangur investimet e brendshme në reforma afatgjata penale. Marrëveshja rrezikon të izolojë të burgosurit nga familjet, avokatët dhe shoqëria daneze, duke minuar qëllimin rehabilitues të burgosjes. Vetë rehabilitimi — i provuar se ul recidivizmin dhe rrit sigurinë publike — mund të jetë me rrezik në një zonë ku barrierat ligjore, kulturore dhe gjuhësore mund të izolojnë edhe më shumë të burgosurit.

Rreziqet më të gjera të outsourcing-ut të sfidave të përbashkëta

Prirja aktuale e BE-së për kontraktim të jashtëm të politikave ka implikime shqetësuese, duke reflektuar një ndryshim në mënyrën se si shtetet anëtare adresojnë sfidat e përbashkëta. Siç ilustrojnë strategjitë e Italisë dhe Danimarkës, transferimi i përgjegjësive te fqinjët më pak të pasur jo vetëm që krijon raste të reja për përçarje brenda BE-së, por gjithashtu minon ndjeshëm udhëheqjen morale të kontinentit. Në mënyrë të diskutueshme, marrëveshje të tilla shpesh e shtyjnë ligjshmërinë deri në kufi, duke rrezikuar parimin e moskthimit (non-refoulement) të parashikuar në nenin 33 të Konventës së Refugjatëve të OKB-së.

Por ndoshta më shqetësuese, këto marrëveshje gërmojnë besimin në BE-në si një trupë të unifikuar që angazhohet për vlera të përbashkëta. Abdikimi nga përgjegjësia është vetëm një simptomë e qeverisjes së dështuar të BE-së, me votimin unanim në thelb, që pengon kapacitetin e saj për të ndërtojnë konsensus dhe për të vepruar në parim. Kur kombet më të pasura shmangin përgjegjësitë e tyre, ato jo vetëm që tensionojnë marrëdhëniet me fqinjët më pak të pasur, por gjithashtu dërgojnë një mesazh se solidariteti është dytësor ndaj oportunizmit politik. Kjo nuk është aspak një strategji e suksesshme për të afruar Ballkanin Perëndimor në BE.

Një alternativë federale: Udhëheqja me vlera

Alternativa është e qartë: Evropa duhet të miratojëadoptojë një qasje federale, në shkallë të BE-së, ndaj migracionit dhe reformës penale, si dhe në shumë çështje të tjera të diskutueshme. Infrastruktura, financimi dhe mbikëqyrja e përbashkët do të standardizonin praktikat dhe do të lehtësonin barrën e shteteve anëtare individuale. Një sistem koheziv duhet të japë përparësi zgjidhjeve humane, si rehabilitimi në sistemet penale dhe procesimi i drejtë i azilit në përputhje me sundimin e ligjit dhe vlerat evropiane. Me fjalë të tjera, nëse shtetet anëtare vazhdojnë të shtyjnë për marrëveshje bilaterale që shpërndajnë dhe bien ndesh me vlerat evropiane, ato jo vetëm që dëmtojnë efektivitetin e traktateve dhe legjislacionit ekzistues të BE-së, por gjithashtu pengojnë zhvillimin e qasjeve të reja federale.

Fuqia e BE-së dhe projekti i saj global duhet të përqendrohet rreth aftësisë për të udhëhequr me vlera, nga mbrojtja pionere e të drejtave të njeriut deri te promovimi i qeverisjes demokratike. Outsourcing-u i përgjegjësive shoqërore barazohet me fshehjen e pluhurit në tapet, dhe është një tradhti ndaj trashëgimisë së saj. Nëse BE-ja dëshiron të mbetet një udhëheqës moral, ajo duhet të përballë sfidat e saj me transparencë, solidaritet dhe angazhim ndaj zgjidhjeve vërët evropiane, të cilat janë mënyra e vetme për të krijuar politika që pasqyrojnë idealet e saj. Asnjë shtet anëtar nuk duhet të lihet i vetmuar për të mbajtur këtëo barrë.